زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقهمقدمه
کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات یا همان ITIL که اینفوگرافیک سیر سفر تاریخی‌اش را در این پست مشاهده می‌کنید، برای برخی افراد جالب و سرگرم‌کننده و برای برخی دیگر زیادی پیچیده است. اما آن چیزی که همه در موردش با هم توافق دارند این است که ITIL معیار استانداردی است که به ما کمک می‌کند وضعیت کسب و کارمان را بسنجیم و بدانیم که در مقایسه با رقبا و برای بهبود کسب‌وکارمان باید روی چه نقاطی تمرکز کرده و به چه سمت و سویی حرکت کنیم.
چنان که در اینفوگرافیک مشاهده می‌کنید، ITIL طی حدود ۵ دهه‌ی گذشته مسیر درازی را طی کرده تا به پرکاربردترین چارچوب در صنعت IT تبدیل شود. در این مقاله می‌خواهیم کمی در مورد مبدأ مسیر و سفر ITIL در طی این سال‌ها، که شمای کلی آن را در اینفوگرافیک مشاهده می‌کنید، بیشتر صحبت کنیم.
۱۹۷۲ تا ۱۹۸۰
بیشتر افراد نقطه‌ی آغاز مسیر شکل‌گیری کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات (ITIL) را سال ۱۹۸۰ میلادی می‌دانند. اما همانطور که در اینفوگرافیک سیر تکامل ITIL می‌بینید، نخستین گام این مسیر در سال ۱۹۷۲ برداشته شده است. یعنی زمانی که IBM تحقیقاتی را در زمینه‌ی ارائه‌ی خدمات باکیفیت، به نام معماری مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی (ISMA) آغاز کرد. با این حساب، حدود ۸ سال بعد، در اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ بود که آژانس مرکزی رایانه و مخابرات دولت انگلستان، مسئولیت ارائه‌ی یک چارچوب کارآمد برای مدیریت خدمات فناوری اطلاعات را که همان چارچوب ITIL باشد، به یک شرکت خصوصی واگذار کرد.
۱۹۸۰ تا ۱۹۹۰
شرکت خصوصی‌ای که از طرف آژانس مرکزی رایانه و مخابرات انگلستان مسئولیت ارائه‌ی چارچوبی برای ارائه‌ی بهتر خدمات را برعهده گرفته بود، تحقیقات خود را از ۱۹۸۰ شروع کرد و چنانکه روی نمودار اینفوگرافیک نشان داده شده است، حدود ده سال روی این پروژه کار کرد. همین موضوع نشان می‌دهد که ارائه‌ی این چارچوب از همان ابتدا، از چه جایگاه و اهمیتی برخوردار بوده است. طی این ده سال، تجارب موفق ۷۱ شرکت بزرگ و معتبر سرتاسر دنیا جمع‌آوری شد و در نهایت، در سال ۱۹۸۹، خلاصه‌ی این پژوهش‌ها با نام کتابخانه‌ی زیرساخت فناوری اطلاعات یا همان بهین‌روش ITIL در ۳۱ کتاب منتشر شد. در همین سال، نخستین کتاب از کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات با موضوع مدیریت سطح خدمت (Service Level Management) و پس از آن، میز کمک (Help Desk) ـ که بعدها طی تغییر و تحولاتی که در ITIL اتفاق افتاد، به پیشخوان خدمت (Service Desk) بدل شد ـ و مدیریت تغییر (Change Management) نیز منتشر شدند.
۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰
تحقیق و پژوهش و نگارش کتاب برای تک‌تک فرآیندهای ITIL و تکمیل کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات همچنان ادامه داشت و در سال ۱۹۹۰، کتاب‌هایی در مورد فرآیندهای مدیریت مشکل (Problem Management)، مدیریت پیکربندی (Configuration Management) و مدیریت هزینه (Cost Management) برای خدمات فناوری اطلاعات منتشر شدند.
در ۱۹۹۱، کتاب‌هایی در باب توزیع و کنترل نرم‌افزار (Software Control & Distribution) و در ۱۹۹۲، کتابی در باب فرآیند مدیریت دسترس‌پذیری (Availability Management) به کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات اضافه شدند.
نکته‌ی جالبی که در کمتر جایی به آن اشاره شده و ما در اینفوگرافیک بالا به آن اشاره کرده‌ایم، در مورد اولین کلاس مدیریت خدمات ITIL است که در سال ۱۹۹۶، توسط یک شرکت بزرگ آمریکایی به نام ITSMI برگزار شد.
ورود به قرن بیستم برای صنعت IT با تحولات شگرف و بی‌سابقه‌ای همراه بوده است. تغییر و تحولات و فعالیت‌ها در این سال شتاب می‌گیرند و چنانکه در تصویر اینفوگرافیک هم می‌بینید، سال ۲۰۰۰ سوای تغییر و تحولاتی که در کتابخانه زیرساخت فناوری اطلاعات اتفاق افتاد، پر از داستان‌‌هایی است که اشاره به همه‌ی آن‌ها در یک اینفوگرافیک میسر نبوده است.
در این سال، شرکت مایکروسافت از ITIL V۱ به عنوان پایه‌ای برای توسعه‌ی چارچوب عملیات مایکروسافت (MOF) استفاده کرد که به نوبه‌ی خود اتفاق بسیار مهمی بوده است. اما یک اتفاق مهم دیگر سال ۲۰۰۰ این بود که مؤسسه‌ی استاندارد انگلستان استانداردی برای مدیریت خدمات فناوری اطلاعات (ITSM) به نام BS ۱۵۰۰۰ منتشر کرد. همچنین، کتاب قرمز ITIL، با موضوع فرآیندهای پشتیبانی از خدمت منتشر شد.
درباره‌ی مدیریت خدمات فناوری اطلاعات بیشتر بخوانید
۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰
در سال ۲۰۰۱، ITIL V۲ منتشر شد. کتاب آبی (ITIL Blue) با موضوع تحویل خدمت نیز در همین سال بازنگری و منتشر شد.در ۲۰۰۳ کتاب مدیریت دارایی نرم‌افزار منتشر شد. و بالأخره در ۲۰۰۵ میلادی، استاندارد ایزو ۲۰۰۰۰ جایگزین استاندارد BS ۱۵۰۰۰ شد. یک سال بعد، یعنی در ۲۰۰۶، واژه‌نامه‌ی ITIL V۲ نیز منتشر شد.
اما شاید مهم‌ترین اتفاق نیمه‌ی دوم این دهه را باید انتشار ITIL V۳ دانست. در سال ۲۰۰۷، هفت کتاب ITIL به پنج کتاب تقلیل پیدا کرد و با انتشار ITIL V۳ مفهوم چرخه‌ی حیات خدمت مطرح شد.
۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰
ITIL V۳ به قدری کارآمد و مؤثر بود که ظرف سه سال پس از انتشار آن، یعنی تا سال ۲۰۱۰، ۷۰۰هزار نفر در سرتاسر دنیا موفق به دریافت گواهینامه‌ی ITIL V۳ شده بودند!
می‌شود گفت از این زمان به بعد بود که ITIL تبدیل به یک بهین‌روش جهانی شد؛ بهین‌روشی که تمام سازمان‌ها و شرکت‌هایی که چشم‌انداز بلندمدتی برای موفقیت‌هایشان داشتند، ناگریزند آن را اجرا کنند.
روی اینفوگرافیک مشاهده می‌کنید که ITIL V۳ یک بار هم در سال ۲۰۱۱ بهروزرسانی و ITIL Foundation ۲۰۱۱ معرفی شد.
در نهایت، حسن ختام سیر تکامل ITIL تا بدینجا، ظهور ITIL ۴ بوده که تغییرات ساختاری آن را می‌توان انقلابی خواند این نسخه که در حال حاضر جدیدترین نسخه‌ی ITIL است و AXELOS آن را در فوریه ۲۰۱۹ منتشر کرده، برای همخوانی بیشتر با DevOps، Agile و Lean، تغییرات بسیاری کرده است. در مورد این تغییرات و مقایسه‌ی ITIL ۴ با ITIL V۳، می‌توانید به اینفوگرافیک تغییرات ITIL ۴ مراجعه کنید.
آیا ITIL به پایان سفرش نزدیک شده است؟
شاید تعجب کنید، ولی بعضی‌ها معتقدند دوره‌ی ITIL به سر آمده و دیگر استفاده از آن در محیط دیجیتالی پرسرعت امروز محلی از اعراب ندارد! اما اگر درست نگاه کنیم، حقایقی را در ITIL خواهیم دید که گذر زمان هیچ تأثیری روی آن‌ها نگذاشته است. ITIL به عنوان مجموعه‌ای از بهترین روش‌های عملی، پایه و اساس و زبانی مشترک برای مدیریت خدمات فناوری اطلاعات، در دوران تغییرات سریع فراهم کرده است و با اصول راهنمایی که در ITIL 4 ارائه کرده، از همیشه مهم‌تر و کارآمدتر شده است.
پیاده‌سازی ITIL را از کجا شروع کنیم؟
با این حال، همانطور که برای خیلی از چارچوب‌های دیگر هم اتفاق می‌افتد، مشکل از جایی شروع می‌شود که با دیده‌ی تعصب‌آمیز به این اصول نگاه کنیم. بدیهی است، اگر به جای اینکه به ITIL به چشم مجموعه‌ای از توصیه‌ها نگاه کنید، آن را قوانین سفت و سختی بدانید که باید بی چون و چرا از آن‌ها پیروی کرد، ITIL شما را کُند می‌کند! در این حالت، شما فقط درگیر درخواست‌های روزافزون کاربران خود شده‌اید و چشمتان را به روی نیاز سازمان به مدرن‌شدن و تحول دیجیتال بسته‌اید. پس، اگر شک دارید که ITIL روند شما را کُند کرده، شاید لازم باشد پیش از هر چیز، تجدید نظری در اصول سازمانی خود بکنید.
اگر به مباحث کاربردی و اخبار فناوری اطلاعات علاقه‌مندید، یادتان نرود آدرس ایمیلتان را در فوتر سایت (عضویت در خبرنامه) بنویسید تا شما را در جریان آخرین مطالب گروه فناوری پرند قرار دهیم.
